Page 53 - lienlac2024-3
P. 53

Nhờ có tinh thần yêu nước và những bài bản đã học     những người gọi là giáo sư hay tiến sĩ đấy, nhưng
           được  trong  các  nhà  trường  Pháp  thuộc,  nên  ban   đó là ta phong với nhau để làm việc, chứ thực tế
           đầu, nền giáo dục này có tạo được một số hiệu quả     thấp  hơn  hẳn  chuẩn  mực  quốc  tế  “một  cái  đầu”.
           nào đó. Việc kéo nhau lên Việt Bắc lúc đầu ai cũng    Rộng hơn câu chuyện giáo viên là chuyện cơ sở vật
           nghĩ là chỉ một hai năm. Sống tạm bợ ít ngày cần      chất và không khí học thuật của một trường đại học.
           gì. Nhưng rồi đường lối trường kỳ kháng chiến tiếp    Rồi rộng hơn câu chuyện của riêng ngành đại học là
           thu được từ Trung quốc được quán triệt khiến mọi      chuyện của mọi cấp học. Tính phi chuẩn bao trùm
           mặt hoạt động được đặt lại trong đó có công tác       trong mọi lĩnh vực, từ trường sở, sách giáo khoa,
           giáo dục. Làm theo ý chí hơn khả năng thực tế. Quan   cách cho điểm, cách tổ chức thi cử… cho tới chất
           niệm giáo dục chưa hình thành cũng phải làm.          lượng dạy và học.
               Giáo dục chiến tranh, do dó, luôn luôn là một          Sau  mấy  chục  năm  chiến  tranh,  cái  sự  làm
           nền giáo dục dở dang chắp vá, mà lại vẫn phải khoác   lấy được làm theo ý chí đã thành chuẩn mực duy
           cho mình cái chức danh lớn lao của một nền giáo       nhất, nó chi phối tất cả, khiến giáo dục Việt Nam
           dục mới mẻ, cách mạng                                 có  cách  tồn  tại,  cách  vận  hành  riêng  chẳng  giống
               Trong  khi  ở  khu  vực kháng  chiến  hình  thành   ai. Các trường mới lập ra phải theo trường cũ, sau
           nền giáo dục như trên thì, ngay từ trước 1954, một    giải phóng (30.4.1975) thì miền Bắc buộc miền Nam
           nền giáo dục do người Pháp mở từ trước cũng đã        phải theo. Tạm ví một cách thô thiển: như trong khi
           tồn tại ở Hà Nội, Hải Phòng, Huế, và rõ nhất là ở Sài   người ta đi thì mình phải bò phải lết, vậy mà vẫn tự
           Gòn, và sau này chuyển giao, phát triển trở thành     hào rằng mình cũng đang đi, chứ đâu có đứng yên.
           giáo dục miền Nam.
               Đối tượng của những so sánh đối chiếu dưới             KHÁC BIỆT TRONG QUAN NIỆM
           đây là hai thực thể quá khác nhau, còn phải nghiên
           cứu công phu, ý kiến của chúng tôi chỉ mới là những        Về bộ máy giáo dục
           phác thảo sơ bộ.                                           Có dịp tìm hiểu lại nền giáo dục trước 1945 và
                                                                 nền giáo dục ở Sài Gòn trước 1975, tôi nhận ra một
               CHUẨN VÀ PHI CHUẨN                               sự thật — hồi đó, bản thân giáo dục là một hệ thống
               Đáng lẽ khi hòa bình lập lại những người kháng    quyền lực. Nó có nguyên tắc tổ chức riêng và những
           chiến đã trở về Hà Nội cái tinh thần giáo dục phi tiêu   con người riêng của nó.
           chuẩn hôm qua cần phải vượt qua, thì — như một             Nhà thơ Chế Lan Viên có lần nói với Nguyễn
           thói quen và kết quả của một hiểu biết thiển cận —    Khải và Nguyễn Khải về kể lại cho tôi một nhận xét.
           nó lại ăn sâu vào mọi mặt, chi phối cách hình thành   Ông Chế bảo, ở xã hội cũ, một viên tri huyện tuy
           và những định hướng lớn của GDMB. Nói quá lên thì     vậy vẫn phải nể nhà sư trụ trì mấy ngôi chùa lớn,
           có thể bảo, như một cơ thể, GDMB thuộc loại tiên      hay các vị đỗ đạt cao nay không làm gì chỉ về mở
           thiên bất túc, tức sinh ra đã không đủ các bộ phận    trường trong vùng. Còn các chức danh đốc học, giáo
           cần thiết, sinh ra đã bất thành nhân dạng. Phương     thụ, huấn đạo – các học quan tương ứng với tỉnh,
           châm ở đây là làm lấy được, tức là chưa đủ điều       phủ, huyện — là người do triều đình cử, chứ không
           kiện, nhưng thấy cần, vẫn cứ làm — rồi để yên lòng    phải do chính quyền địa phương cử, hoặc nếu địa
           nhau, sẽ viện ra đủ lý lẽ để chống chế, để lấp liếm và   phương cử thì triều đình cũng phải duyệt. Tôi cảm
           xa hơn nữa, sẵn sàng tự ca tụng.                      thấy điều này được GDMN tiếp tục. Nền giáo dục ở
               Ví dụ một trường đại học trước tiên phải có đủ    đây do những người thành thạo chuyên môn quyết
           bộ phận giảng viên đảm nhiệm việc giảng dạy theo      định.
           những quy định quốc tế. Ở các nước gọi là đang phát        Còn ở miền Bắc thì hoàn toàn ngược lại. Nhiều
           triển, một trường đại học chỉ được thành lập khi có   vị sư do địa phương phân công vào chùa hoạt động,
           một bộ phận nòng cốt là những giáo sư đã học tập ở    hoặc sau khi vào chùa, lấy việc cộng tác với chính
           những Sorbonne, Oxford, hoặc những trường tương       quyền làm niềm vinh dự, nghĩa là trong hệ thống
           tự… trở về. Đâu người ta cũng hướng tới những yêu     sai bảo của chính quyền theo nghĩa đen. Còn người
           cầu này để noi theo, nay chưa làm được thì mai làm.   phụ trách giáo dục các cấp hoàn toàn do Ủy ban cử
           GDMN cũng theo, GDMB thì không.                       sang. Cả những hiệu trưởng cũng vậy, phải do Ủy
               Trên  danh  nghĩa  đại  học  Việt  Nam  cũng  có   ban thông qua. Bộ máy tổ chức cán bộ địa phương

                                                                                          LIÊN LẠC 2024-3  •    53
   48   49   50   51   52   53   54   55   56   57   58