Page 52 - lienlac2024-3
P. 52
SỰ KHÁC BIỆT
GIỮA GIÁO DỤC MIỀN NAM
VỚI GIÁO DỤC MIỀN BẮC
Một trí thức miền Bắc so sánh giáo dục miền hiểu văn học thế giới. Thế thì để hiểu văn học miền
Bắc với giáo dục miền Nam: “Ở trong nước, những Bắc làm sao lại lãng tránh việc nghiên cứu văn học
bài bản của miền Bắc cũ được tân trang lại chút ít miền Nam được.
vẫn ngự trị trong toàn bộ nền giáo dục, và trong Đối với giáo dục cũng vậy. Từ sau 30-4-75, tôi
thâm tâm, nhiều người đã bắt đầu nghĩ rằng hình vẫn sống ở Hà Nội. Sự tiếp xúc với giáo dục miền
như có một bãi lầy đã được tạo ra và chúng ta Nam (dưới đây viết là GDMN), chỉ dừng ở mức sơ sài
không bao giờ ra thoát”.
bề ngoài. Tuy nhiên, do việc tìm hiểu chính nền giáo
dục miền Bắc (GDMB) ở tôi lâu nay kéo dài trong bế
VƯƠNG TRÍ NHÀN tắc, trong khoảng mươi năm gần đây tôi tìm thấy ở
Hình thành trong những năm chiến tranh và để GDMN một điểm đối chiếu.
phục vụ chiến tranh, nền giáo dục miền Bắc – trong Lúc cảm nhận được phần nào sự khác biệt giữa
khi tự nhận là một nền giáo dục cách mạng – lại hai nền giáo dục Bắc-Nam 1954-1975 cũng là lúc tôi
mang đặc điểm rõ nhất là sự phi chuẩn. Nền giáo hiểu thêm về nền giáo dục mà từ đó tôi lớn lên và
dục này được làm một cách duy ý chí, bỏ qua khá nay tìm cách xét đoán. Tôi không chỉ muốn nêu một
nhiều những yêu cầu của mọi nền giáo dục từ xưa số đặc điểm mà còn muốn xếp loại nền giáo dục tôi
tới nay phải theo. Tính phi chuẩn này bộc lộ rõ nhất đã hấp thụ.
trong quan niệm về mục đích ý nghĩa của giáo dục và Bài viết này có thể được đọc theo chủ đề khác
cách tổ chức bộ máy giáo dục. đi một chút: nhận diện giáo dục Hà Nội từ 1975 về
Về tất cả các phương diện cơ bản nói trên, giáo trước qua sự đối chiếu bước đầu với giáo dục Sài
dục miền Nam được làm ngược với giáo dục miền Gòn.
Bắc. Điều này càng thấy rõ khi phân tích ba nguyên
tắc căn bản dân tộc, nhân bản và khai phóng mà KHÁC BIỆT NGAY TỪ HOÀN CẢNH HÌNH THÀNH
giáo dục miền Nam đề ra cho mình. Giáo dục miền Chỗ khác nhau giữa GDMN và GDMB xuất phát
Bắc có cách giải thích hoàn toàn khác về ba nguyên trước tiên từ hoàn cảnh xã hội mỗi nền giáo dục đó
tắc ấy, thực chất là hoàn toàn xa lạ với những tiêu được đặt vào, từ đó mà nó lớn lên là cái điểm đích
chuẩn của giáo dục hiện đại. mà nó hướng tới phục vụ.
Tôi vốn là người làm nghề nghiên cứu văn học. Ngay từ những năm 1948 – 50, nền giáo dục tự
Trong cái nghề thuộc loại công tác tư tưởng này, phát trước tiên đã hình thành ở các vùng hồi trước
những năm trước 1975, tôi chỉ được phép đọc các gọi là vùng tự do; không chỉ Việt Bắc, những vùng tự
sách báo miền Bắc, còn sách vở miền Nam bị coi do này tồn tại ở cả Nam bộ, rồi nam và trung Trung
như thứ quốc cấm. Có điều, không phải chỉ là sự bộ, rồi tập trung và có ý nghĩa nhất với tương lai giáo
tò mò, mà chính lương tâm nghề nghiệp buộc tôi dục là những quan niệm, những cách hình thành,
không thể bằng lòng với cách làm như vậy. Tôi cho các trường sở… về sau.
rằng, muốn hiểu cặn kẽ văn học hiện đại, phải hiểu Cái mà ta gọi là giáo dục miền Bắc chỉ là sự kéo
văn học cổ điển; muốn hiểu văn học Việt Nam phải dài của lối phát triển giáo dục trong chiến tranh.
52 • LIÊN LẠC 2024-3
